سؤال:

خوردن گوشت زاغ حلال است یا حرام؟

جواب:

زاغ بر چند نوع است:

۱- نوع اول آنست که غذای او فقط مردار و کثافت است؛

۲- نوع دوم آن که فقط دانه و گیاه می‌خورد؛

۳- نوع سوم آن که غذای او مخلوط است یعنی هم دانه می‌خورد و هم مردار؛

نوع اول به اتفاق فقها جایز نیست؛

نوع دوم به اتفاق حلال است؛

نوع سوم اگر غذایش بیش‌تر اوقات دانه و گیاه است و گاه‌گاهی مردار می‌خورد باز هم خوردن آن جایز است و اگر بیشتر مردار  و دانه کم‌تر می‌خورد، پس نزد امام ابوحنیفه جایز است و اشکالی ندارد و نزد امام ابویوسف مکروه است.

دلایل:

و فی الدر: ( و ) حل ( غراب الزرع ) الذی یأکل الحب ( و الأرنب و العقعق ) هو غراب یجمع بین أکل جیف و حب ، و الأصح حله ( معها ) أی مع الذکاه: و فی الرد: ( قوله و حل غراب الزرع ) و هو غراب أسود صغیر یقال له الزاغ ، و قد یکون محمر المنقار و الرجلین. رملی. قال القهستانی: و أرید به غراب لم یأکل إلا الحب سواء کان أبقع أو أسود أو زاغا، و تمامه فی الذخیره ا ه- ( قوله و العقعق ) علی وزن جعفر: طائر نحو الحمامه طویل الذنب فیه بیاض و سواد، و هو نوع من الغربان یتشاءم به و یعقعق بسوط یشبه العین و القاف ط عن المکی ( قوله و الأصح حله ) الأولی أن یقول علی الأصح، و هو قول الإمام . و قال أبو یوسف: یکره ط ( قوله معها ) متعلق بقوله و حل الذی قدره الشارح ، قال ط و الأولی بها. ردالمحتار، کتاب الذبائح:۶/۳۰۷٫ مکتبه حقانیه.

قال العلامه العثمانی فی إعلاء السنن: « و الحق أن حرمه الغراب دائره علی أکل الجیف و عدم أکله … و لما کان مبنی الحل و الحرمه علی أکل الجیف و عدمه لا علی کونه أبقع أو العقعق، أو کونه فاسقا أو غیره، فالتعلق بهذه الامور، و إطاله الکلام فیها من سطحیه النظر و الخروج عن ربقه التقلید؛ لأن أصحاب المذهب لم یجعلوا هذه الامور مدارا للحل و الحرمه هذا ما عندنا ، والله اعلم و علمه اتم و احکم». إعلاء السنن:۱۷/۱۷۵٫ کتاب الذبائح؛ باب حکم الغراب ،ط: إداره القرآن کراچی.

کذا فی تبیین الحقائق:۱۶/۲۶۸٫ مکتبه الشامله. کذا فی البحر الرائق:۸/۳۱۳٫ رشیدیه. کذا فی البدائع الصنائع:۱۱/۱۱۳٫ دارالکتب العلمیه، بیروت. کذا فی فتاوی محمودیه، کتاب الحظر و الإباحه:۱۸/۲۲۱٫ جامعه فاروقیه کراچی.