سوال:

شخصی  بنام  زید  اقرار  دارد که  همسر  وی  با  خواهر  او  به  عیادت  یکی‌ از  بسـتگان  خود رفته است  در  آنجا  مادر  بزرگ  خانم  زید  با خو‌اهر او درگیر  می‌شود و حرفهای  تند  و بدی به وی  می‏‎گوید، بعد از آنجا برگشته‌اند و خواهر زید  به  او  می‌گوید: مادر  بزرگ  خانمت  بامن  درگیر  شده  است‌؛ آقای زید  در  حالت  عـصبـانیت  ٩ (‌نه‌) مرتبه به خانمش  می‌گوید:  اگر شما پیش مادر بزرگت رفتی ‌یا سلام ‌و علیک ‌‌نمودی ‌طلاق ‌هـستید.

البته  نامبرده  می‌گوید: منظورم این بوده ‌که تا زمانی خواهرم با مادر بزرگ شما  صلح  نکند؛  ولی ‌این ‌کلمه  را  بر  زبان  جاری  نکرده  است‌.

آیا  نیت  نامبرده در صورتی ‌که به  صراحت  ذکر نکرده است  اعتبار  دارد  یا  خیر؟

الجواب باسم ملهم الصواب

در این  مسئله‌ که شوهر می گوید: «‌ منظورم  این  بوده  تا  زمانیکه  مادر  بزرگ  همسرش  با  خواهر  شوهر  صلح  ننموده است‌، همسر  وی  حق  رفتن  یا  سلام  و  علیک  با  مادر  بزرگش  را  ندارد»‌. این  یک  نوع  استثناء است و چون بر زبان  چیزی  جاری  نکرده و قلباً ‌استثناء  نموده  اعتباری  ندارد؛  بلکه  استثناء  در  صورتی  اعتبار  دارد که  متکلم  خودش  آنرا  بشنود،  بنابر  این‌ کلام  شوهر به همان صورت مطلق باقی  می‌ماند  و  هرگاه  خانم ‌وی  با مادربزرگ خود سلام  علیک  و رفت و آمد کند طلاق ‌ثلاثه ‌واقع ‌می‌شود.

و فی التنویر و شرحه‌:

«و أَدْنى (المخافته إسماع نفسه) ومن بقربه؛ ‌و یجری ذلک المذکور (فی کل ما یتعلق بنطق، کتسَمیه على ذبیحه ووجوب سَجْده تلاوه وعتاق وطلاق واستثناء) وغیرها فلو طلق أو استثنى ولم یَسْمع نفسه لم یصحَّ فی الأصحِّ» ‌.(الدر المختار مع الرد،فصل فی القراءه:۱/۳۹۵ )

و راه حل شرعی  آن‌ که طلاقی واقع نشود به  شرح  ذیل  می‌باشد:

شوهر خانمش را  یک  طلاق  بدهد  و بعد از اتمام عدت خانم  به  خانه  مادربزرگ  خود  رفت  و  آمد کند و با او سلام و علیک  نماید در اینصورت یمین معلق منحل  می‌شود و پس‌ از آن شوهر او را با تجدید  عقد، نکاح ‌کند و در آینده ‌که صحبت نماید و رفت و آمد داشته باشد طلاق واقع  نمی‌شود، زیرا قسم منحل  شده و از  بین رفته است‌.

وفـی الدر:

« (وتنحل) الیمین (بعد) وجود (الشَّرط مُطْلقاً) لکن إنْ وجد فی الملک طلقت وعتق، وإلاَّ لا؛ فحیله من علق الثلاث بدخول الدَّار أن یطلقها واحده ثم بعد العدَّه تدخلها فتنحل الیمین فینکحها.»‌.(الدر المختار مع الرد:۲/۵۴۴)

اگر زن حامله باشد  قبل  از  وضع  حمل  او را یک ‌طلاق ‌بدهد  و بعد از  وضع  حمل همسرش به خانه  مادربزرگ خود برود و با  وی  سلام  و  علیک  نماید در  اینجا  یمین  منـحل  می‌شود  و شوهر  بعد  از  آن  با  تجدید  عقد  دو  مرتب  او  را  نکاح‌ کند و  پس از  آن  اگر  رفت  و آمد  داشته  باشد  اشکالی  ندارد  و  طلاق  واقع  نمی‌شود.

والله اعلم بالصواب